De Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde (VFG) is officieel opgericht op 2 december 1982 te Nijmegen. Zij is aangesloten bij de Algemene Nederlandse Vereniging voor Wijsbegeerte. De doelstellingen van de vereniging leest u in de Mission Statement hieronder. Eenmaal per jaar houdt de VFG een congres. Voor een overzicht van de jaarcongressen zie Congressen. De algemene ledenvergadering (ALV) vindt doorgaans plaats op de zelfde dag als het jaarcongres.
Bestuur
Het bestuur van de Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde bestaat uit:
Prof. dr. Marianne Boenink
(Hoogleraar Ethiek van de Gezondheidszorg, IQ healthcare, Radboudumc)
(Geestelijke verzorging, Meander Medisch Centrum)
Carlijn Damsté MA MSc
Bestuurslid website en externe communicatie
(Junior onderzoeker, IQ healthcare, Radboudumc)
Sadaf Soloukey MD
Algemeen bestuurslid
(Promovenda, Erasmus MC)
Mission Statement
De Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde stelt zich ten doel actuele discussies in de geneeskunde te ondersteunen vanuit de filosofie. Door reflectie op antropologische, kentheoretische en ethische vooronderstellingen verheldert zij de structuur van het debat en bevordert zij beargumenteerde meningsvorming. Zij richt zich daarbij op de brede doelgroep van professionele zorgverleners, patiëntorganisaties en overige geïnteresseerden.
Dankzij culturele en technologische ontwikkelingen dringt de geneeskunde dieper dan ooit binnen het leven van mensen. Niet alleen bij geboorte, ziekte en dood, maar op steeds meer momenten daartussen komen patiënt en professionele zorgverlener elkaar tegen. Kennis, kunde, technologie, macht en moraal komen daarbij samen in een existentiële context waarbij de verwachtingen ten aanzien van de geneeskunde snel toenemen. De zorgprofessional dient adequaat in te spelen op deze verwachtingen. Dat is geen eenvoudige opgave, want niet alleen de medische wetenschap en technologie ontwikkelen zich razendsnel, ook de normen en waarden in de samenleving zijn voortdurend in beweging. De VFG maakt de gevolgen van deze veranderingen bespreekbaar vanuit voornamelijk drie filosofische disciplines:
De wijsgerige antropologie. Deze discipline richt zich op de vraag wat de mens ten diepste is. De wijsgerige antropologie vormt het fundament van de geneeskunde: geneeskunde betreft de hele patiënt, niet alleen het repareren van organen. Bestaat er een menselijke maat die we in geneeskundig handelen uit het oog kunnen verliezen? Of is de menselijke natuur juist dat we grenzen verleggen? Horen ziekte, lijden en dood bij de menselijke existentie? Waar ligt de grens tussen beter maken en verbeteren? Voert de geneeskunde ons over de drempel van een post-humaan tijdperk?
De kentheorie. Deze discipline onderzoekt hoe we tot kennis komen en in welke mate kennis correspondeert met de werkelijkheid. Zij slaat de brug tussen de zieke mens en onze kennis van de zieke mens. Hoe bepaalt bijvoorbeeld een hersenscan onze kennis van het menselijk brein? Hoe verhoudt een scan zich met het functioneren van de hele persoon? Wat is de status van een medische diagnose? Hoe verandert deze nu ziekten steeds eerder gediagnosticeerd en zelfs voorspeld worden? Reduceert dergelijke nieuwe kennis de zieke mens tot organen en celmutaties? Hoe ontsluit en verhult kennis de werkelijkheid van ziek-zijn?
De ethiek. Deze discipline onderzoekt de achterliggende waarden en normen van ons handelen. In de geneeskunde komt de ethiek op alle gebieden tot uiting. In klinische dilemma’s, in de cultuur van een afdeling, in de verdeling van beschikbare middelen, in de keuzes tussen preventie, curatie of palliatie. Zelfs in de doelen van de geneeskunde staat de ethiek centraal. Op basis waarvan geven we prioriteiten in de zorg? Mag of moet alles wat dankzij de medische techniek mogelijk is geworden? Hoe beïnvloeden nieuwe technologieën bestaande waarden en normen?
Dit soort vragen zijn relevant omdat de geneeskunde gaat over situaties en ontwikkelingen waarbij de mens en zijn menselijkheid in het geding is. De antwoorden zijn dan ook van invloed op de dagelijkse praktijk van de zorgprofessional. Daarom is een voortdurende reflectie op, en discussie over, de mogelijkheden en verantwoordelijkheden van de geneeskunde nodig. De VFG is dan ook van mening dat bekendheid met, en deelname aan, filosofische discussies integraal deel uitmaakt van goed hulpverlenerschap. De VFG ondersteunt filosofische reflectie, prikkelt de kritische zin, en initieert discussie onder de leden van haar doelgroep. Zij doet dit middels het organiseren van een jaarlijks congres en het informeren van haar leden via een elektronische nieuwsbrief. Lidmaatschap staat open voor eenieder die is geïnteresseerd in de filosofie van de geneeskunde en een bijdrage wil leveren aan haar verdere ontwikkeling.
Word lid!
Het lidmaatschap staat open voor eenieder die is geïnteresseerd in de filosofie van de geneeskunde en een bijdrage wil leveren aan haar verdere ontwikkeling. Zowel wie werkzaam zijn in de gezondheidszorg (artsen, verpleegkundigen, paramedici, gedragswetenschappers, geestelijk verzorgers, beleidsmakers) als ook filosofen en ethici met belangstelling voor de geneeskunde en gezondheidszorg worden verwelkomd als lid.
In het VFG-lidmaatschap is toegang tot het jaarcongres inbegrepen alsmede een abonnement op het Tijdschrift voor Gezondheidszorg en Ethiek (TGE), dat vier maal per jaar verschijnt. De contributie (inclusief toezending van het TGE en deelname aan het jaarcongres) bedraagt 80 euro per jaar (studenten betalen 50 euro per jaar).
Voor lidmaatschap en vragen stuurt u een e-mail naar secretaris@filosofieengeneeskunde.nl.
Geschiedenis VFG
door Theo Wobbes
De Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde (VFG) omvat een gezelschap van (para)medici, filosofen en ethici dat is ontstaan uit universitair werkende docenten die zich aanvankelijk hadden verenigd in een landelijk beraad. De oprichting vond formeel plaats op 2 december 1982 waarbij de statuten werden vastgelegd in een notariële akte. Daarin werd opgenomen dat de Vereniging zich ‘ten doel stelt het bevorderen van wijsgerige bezinning op geneeskunde en gezondheidszorg alsmede het stimuleren van onderzoek en onderwijs in het betreffende terrein’. De verder genoemde doelstelling om jaarlijks een congres te organiseren over velerlei onderwerpen is gehaald, het stimuleren van onderzoek en onderwijs is echter achtergebleven, hoewel vele leden zich individueel inspannen om vanuit hun professie wijsgerige en ethische bezinning te bevorderen binnen medische curricula van de universiteiten en hogescholen Een aantal van haar leden ontwikkelt vanuit hun vakgebied buiten de vereniging om een herkenbare filosofische of ethische visie op het medisch handelen en manifesteert zich daarmee landelijk en daarbuiten.
Vanaf 1985 is de VFG enige jaren aangesloten geweest bij de Federatie van Medisch Wetenschappelijke Verenigingen. Financiële redenen echter noopten uiteindelijk het lidmaatschap na vijf jaren weer op te zeggen. Bovendien is de Vereniging geen echte wetenschappelijke vereniging.
De Vereniging streeft ernaar congresonderwerpen te publiceren in een tijdschrift of te bundelen in een boek. In 1986 startte zij met de publikatiereeks Scripta Medico-Philosophica met een verschijningsfrequentie van twee keer per jaar. Deze publicatie heeft zich echter niet kunnen handhaven. Er bestaat nu een collectief abonnement op het Tijdschrift voor Gezondheidszorg en Ethiek, dat indertijd begonnen is als Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde en Ethiek. Jaarlijks wordt hierin een congresverslag opgenomen. Afgelopen jaren is een themanummer over het gehouden jaarcongres, dat altijd in het najaar plaats vindt, in dit tijdschrift verschenen. Ook werd tweemaal een boek uitgeven over een congresonderwerp, te weten over Placebo en over de Dood. Regelmatig verschijnen elektronische nieuwsbrieven (alerts) waarin voor het aandachtsgebied relevante congressen of symposia worden aangekondigd. Op een website zijn er links met instellingen die analoge doelstellingen nastreven als de VFG.
In een recente mission statement benadrukt de VFG nog eens dat zij zich ten doel stelt actuele discussies in de geneeskunde te ondersteunen vanuit de filosofie. Door reflectie op antropologische, kentheoretische en ethische vooronderstellingen probeert zij de structuur van het debat te verhelderen en beargumenteerde meningsvorming te bevorderen. Zij richt zich daarbij op een brede doelgroep van professionele zorgverleners, patiëntenorganisaties en overige geïnteresseerden. Het ledenaantal is al jaren constant en bedraagt ongeveer 150. Het lidmaatschap staat open voor iedereen die is geïnteresseerd in de filosofie van de geneeskunde.