De lezingen en discussies van het jaarcongres 2022 gingen over:
Wouter Kusters
Schokeffecten: wat klimaatverandering betekent voor denken over natuur en mens en gezondheid
Sommige problemen zijn ernstig, en hebben geen oplossing. De klimaatverandering en ecologische destructie is er daar een van. Iedereen die zich informeert over de toestand van de wereld, kan weten dat de planetaire vooruitzichten voor komende generaties somber en onheilspellend zijn. Onder ouderen en vooral ook jongeren groeien de zorgen, steeds vaker worden aan klimaatzorgen gerelateerde psychische problemen gemeld: klimaatangst, klimaatdepressie, pre-traumatische stresstoornis.
In mijn lezing zal ik ingaan op de interne dynamiek van deze somberder stemmingen. Hoe kunnen we ons professioneel en persoonlijk verhouden tot anderen, en eventueel onszelf, die met deze problemen worstelen? Op welke vlakken kunnen we iets met deze problemen doen: psychisch, lichamelijk, sociaal, politiek, technologisch, spiritueel? En moeten we wel iets doen, of kunnen we niet beter heel veel laten? Wat zijn de implicaties van deze crisis voor ons denken en verhouden in de wereld, de tijd, en de natuur?
Wouter Kusters is filosoof, taalwetenschapper, docent en schrijver (zie https://kusterstekst.nl/). Hij promoveerde op onderzoek naar taalverandering aan de Universiteit van Leiden. Bekend werd hij vanwege zijn gelauwerde boeken op het grensgebied van psychiatrie en filosofie: Pure Waanzin (2004) en Filosofie van de Waanzin (2014). Recentelijk rondde hij zijn nieuwe boek af, Schokeffecten. Filosoferen in tijden van klimaatverandering, dat begin volgend jaar verschijnt bij de ISVW Uitgeverij.
Jan-Willem Berends
Duurzaamheid in de gezondheidszorg: waarom en hoe
De gezondheidszorg veroorzaakt 7% van de CO2 uitstoot in Nederland. Om klimaatdoelstellingen te halen zullen we ons steentje bij moeten dragen. Er is een verandering gaande in het denken in de gezondheidszorg over duurzaamheid. Waar het aanvankelijk een ‘moetje’ was, zie je nu steeds meer dat er een echte wil ontstaat om organisaties te verduurzamen. Niet in de laatste plaats door een financiële prikkel (gasprijs) of wet- en regelgeving om klimaatdoelstellingen te halen. Maar de jongeren in de zorg zijn ook steeds meer betrokken bij dit onderwerp, en in de krapte op de arbeidsmarkt lijkt dit een steeds belangrijker onderwerp te worden waarom medewerkers kiezen voor een organisatie. En vanuit preventieve gezondheidszorg draagt duurzaamheid bij aan onder andere, betere lucht en kwaliteit van water. De lezing zal ingaan op de milieu-impact van de gezondheidszorg, de bewustwording daarover en hoe er concreet wordt gewerkt aan verduurzaming.
Jan-Willem Berends is sinds 1 september 2021 clustermanager Facilitair en Techniek bij het Streekziekenhuis Koningin Beatrix in Winterswijk met als één van de belangrijkste opdrachten om duurzaamheid binnen de organisatie te borgen. Hij heeft 15 jaar ervaring met facility management in de gezondheidszorg, zowel VV&T als ziekenhuizen.
Naomi van Steenbergen
Primum non nocere? Zorgen voor anderen, nu en in de toekomst
Allereerst: niet schaden. Een adagium dat niet alleen voor zorgprofessionals een overbekend uitgangspunt vormt, maar voor veel mensen intuïtief overtuigend is. Je mag je leven leiden zoals je het zelf goed vindt, zouden velen beamen, zolang je er maar geen anderen kwaad mee doet.
Zo aantrekkelijk als dit idee in abstracte zin is, zo ver zijn we er in de praktijk van verwijderd. In een wereld waarin goederen overal geproduceerd worden en de hele wereld over gaan, waarin alle elektronica materialen uit conflictgebieden bevat en waarin de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd en tot in de verre toekomst problemen veroorzaakt is leven zonder te schaden voor vrijwel niemand weggelegd.
Wat betekent dit voor ons gedrag en onze keuzes? Als we met de meeste van onze handelingen onvermijdelijk anderen schaden, nu en in de toekomst, wat mogen we dan nog doen? En worden zorgprofessionals, die anderen (indirect) schaden juist door (direct) te helpen, door hun beroep gevrijwaard, of hebben ze in deze context juist een speciale verantwoordelijkheid?
Naomi van Steenbergen is universitair docent aan het Ethiek Instituut van de Universiteit Utrecht. Haar onderzoek richt zich voornamelijk op morele verantwoordelijkheden en morele oordeelsvorming. Ze geeft onderwijs in o.a. de bachelor filosofie en master Applied Ethics en is auteur en redacteur van het in 2023 te verschijnen boek Ethiek in Praktijk.
Bernice Bovenkerk
Verbondenheid tussen de gezondheid van mens, dier en milieu: One Health
Het aantal zoönosen neemt wereldwijd toe. Van de nieuwe opkomende infectieziekten is meer dan 75% van dieren naar mensen overgesprongen. Volgens het concept OneHealth zijn de gezondheid van mens, dier en milieu nauw met elkaar verbonden. Veel van de gezondheidsproblemen van mens, dier en milieu zijn te herleiden tot ons voedselsysteem en, nog breder, tot onze economische ontwikkeling. Ik zal betogen dat een verandering van het hele systeem nodig en zelfs onvermijdelijk is om onze gezondheid te waarborgen. We moeten erkennen dat we verbonden zijn met dieren en de natuur, en een andere houding jegens dieren en de natuur is daarbij hoognodig.
Bernice Bovenkerk is universitair hoofddocent dier-en milieu-ethiek aan de Wageningen Universiteit. Haar interessegebieden zijn o.a. de ethiek van dierlijke domesticatie, de morele status van ‘grensgevallen’ zoals vissen en insecten, biotechnologie bij dieren, de eiwittransitie, en klimaat-ethiek. Momenteel leidt zij een Vidi-project over dierlijk actorschap in het Antropoceen. In het verleden deed ze Veni-onderzoek naar de ethiek van dierlijke domesticatie. Ze is gepromoveerd aan Melbourne University op een onderzoek naar het biotechnologie debat en deliberatieve democratie. Zij behaalde haar master in de milieufilosofie aan de Universiteit van Amsterdam. Haar webpagina is bernicebovenkerk.com.
Karin Dijkstra
Natuur voor gezondheid: van wetenschap naar praktijk
Op welke manieren kun je natuur inzetten voor het positief beïnvloeden van gezondheid, wat voor wetenschappelijk bewijs is er voor dergelijke effecten, en hoe hard moet dit bewijs zijn voordat we hiermee aan de slag gaan binnen de gezondheidszorg? Dit perspectief zal Karin Dijkstra inbrengen tijdens de interactieve paneldiscussie.
Karin Dijkstra is lector Gezondheidsbevordering in de Leefomgeving bij Hogeschool Saxion. Zij past kennis uit de gedragswetenschappen en omgevingspsychologie toe op urgente maatschappelijke vraagstukken binnen de gezondheidszorg.
Arte Groenewegen
CO2-assistent: duurzaamheid en klimaatverandering in de geneeskundeopleiding
Arte Groenewegen is vijfdejaars geneeskundestudent en medeoprichter van de CO2-assistent, een medisch studentencollectief dat pleit voor integratie van planetary health in onderwijs én voor het verduurzamen van zorg en maatschappij. Als toekomstig arts
voelt zij zich verantwoordelijk om zich in te zetten tegen de grootste gezondheidscrisis
van deze tijd; de klimaatcrisis. Arte neemt deel aan het panel om dit perspectief in te brengen.
