De maatschappelijke plaats van gezondheid in onze tijd
Jaarcongres Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde 2017
Zaterdag 16 december 2017; 11.00 – 16.00 uur, Leids Universitair Medisch Centrum
Sprekers: Ignaas Devisch · Sridhar Venkatapuram · Joel Anderson · Elisabeth Vroom · Menno Oosterhoff
In 1976 publiceerde Michel Foucault een tekst over de opkomst van gezondheidspolitiek. Een van zijn belangrijkste inzichten was toen dat de plaats van gezondheid in de maatschappij samenhangt met de wijze waarop de politieke macht werkzaam is. Gezondheid is nooit zonder meer een positief begrip maar ook altijd de inzet van strijd en botsende belangen. Onze overheid mag dan interesse tonen in de gezondheid van de burgers, ze doet dat ook nooit zomaar. In ruil voor overheidssteun wordt van ons verwacht dat we ons op een bepaalde manier gedragen, dat we een stuk van onze privacy prijsgeven of aan bepaalde criteria moeten voldoen.
Foucaults analyse richtte zich op de achttiende eeuw en sindsdien is de maatschappij grondig veranderd. Vandaar de centrale vraag van ons congres: hoe verhouden politiek en gezondheid zich vandaag?
- Een eerste vraag is of het een taak van de overheid is om te zorgen voor de gezondheid van haar burgers. En zo ja, welke rol moet de overheid dan precies spelen en hoe wordt die rol gelegitimeerd?
- Een tweede vraag is welke rechten burgers kunnen claimen ten aanzien van gezondheid en gezondheidszorg. Gezondheid wordt deels bepaald door omgevingsfactoren en sociale omstandigheden die politiek te beïnvloeden zijn. Wat betekent dat voor de verantwoordelijkheid van de overheid? Wat voor een rechtvaardige verdeling van gezondheid en zorg?
- Een derde vraag is in hoeverre de overheid paternalistisch moet of mag zijn naar haar burgers. Is “nudging” met het oog op gezondheid een goed idee is, of moet de overheid burgers aansporen tot meer eigen verantwoordelijkheid?
- Een vierde en laatste vraag is of het bedrijven van gezondheidspolitiek slechts een taak van “de politiek” is. Welke rol is er weggelegd voor burgers zelf? Medische professionals en patiënten zijn burgers die zich ‘van onder op’ inzetten voor gezondheid en (betere) zorg. Waar, wanneer en hoe bedrijven artsen en patiënten politiek – en past die rol hen wel?