De neurowetenschappen hebben de laatste decennia een ongekende ontwikkeling doorgemaakt. Het zwaartepunt lijkt daarbij te verschuiven van praktisch toepas-bare “klinische” inzichten naar conceptuele kennis in de zogenoemde Cognitieve Neurowetenschappen. Wetenschappelijk onderbouwde concepten over de werking van de hersenen en daarmee verweven psychische (dys)functies hebben bovendien hun weg gevonden naar het grote publiek. Internationaal bekende namen als die van Damasio, Dennett, Edelman, Gazzaniga en anderen zijn in brede kring bekend geraakt. Wie zich in de traditionele filosofie van de geest wil verdiepen kan niet langer om deze inzichten heen. In de media worden vergaande debatten gevoerd over de menselijke autonomie en de daarmee samenhangende sociale verantwoordelijkheid, tegen de achtergrond van een door de biologie van het brein gedirigeerde geest.
Maar waar die autonomie, op wetenschappelijke gronden, nog slechts als een illusie wordt beschouwd, staan ook de grondbeginselen van de filosofie ter discussie. Zo suggereert de inmiddels gangbare term ‘neurofilosofie’ dat de studie van hersenfuncties aan de logica van de geest vooraf zou moeten gaan. In de geneeskunde heeft dit enerzijds geleid tot een groeiend inzicht in ziekten van de geest (autisme, schizofrenie, depressie, enz.) en stoornissen van waarneming of motoriek, met nieuwe behandelvormen op onder meer biochemisch en neurochirurgisch gebied. Anderzijds is er een trend vele aspecten van ons functioneren te herleiden tot neurowetenschappelijk gedefinieerde parameters. Velen ervaren dit wellicht als medicalisering van de eigenlijk normale uitersten in het spectrum van ons menselijk gedrag.
Theorie en praktijk van de geneeskunde zijn in dit onderwerp dan ook op een unieke manier verweven. Voor de Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde zijn deze overwegingen reden geweest haar Jaarcongres 2006 te wijden aan het thema Neurowetenschappen en Filosofie. Daarbij kwamen enkele representatieve thema’s uit de neurowetenschappen aan bod, maar werd vooral ook gestreefd naar een constructieve discussie over de betekenis van de neurowetenschappen in de filosofie van de geneeskunde.
Een verslag van het congres, geschreven door Peter van Domburg en verschenen in het Tijdschrift voor Gezondheidszorg en Ethiek 17:1, kunt u hier lezen.