Op zaterdag 9 november vond het jaarcongres 2019 plaats in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch. Het onderwerp was ‘Dokter ziek van controle?’
We kijken terug op een geslaagde, inspirerende en interessante dag. We bedanken alle sprekers, workshopleiders en geïnteresseerden voor hun aanwezigheid!
Lees hier een verslag van het congres van Ingeborg Engelbert.
Wij kijken uit naar het jaarcongres 2019. Hou de website in de gaten voor meer informatie.
Update: Inschrijving nu gesloten.
(Bij vragen, stuur een mail aan info@filosofieengeneeskunde.nl)
Schrijf u in voor het VFG jaarcongres “Dokter ziek van controle?”op 9 november in het Jeroen Bosch ziekenhuis in Den Bosch.
Zie programma en sprekers voor de titels en beschrijvingen van de lezingen. Of ga direct op deze pagina naar aanmeldingsknoppen.
Met Sjoerd Repping · Merel Noorman · Hester van de Bovenkamp · Ashley de Bie Dekker · Hans Peter Jung · Siri Beerends · Rob Houtepen · Ingeborg van den Bold.
Graag attenderen wij u op onderstaande onderzoeksbevindingen, verenigingen en academies. Met dank aan mevrouw Ida-Marie Hoek. Heeft u een aankondiging voor een interessante lezing, bijeenkomst, discussie, promotie, of voor het verschijnen van een interessant boek, stuur dat dan even door naar secretaris@filosofieengeneeskunde.nl zodat wij deze aankondiging kunnen delen met alle leden.
In deze VFG alert:
1) ONDERZOEK: Beeldende therapie verminderd angstklachten
2) VERENIGINGEN EN ACADEMIES: Hipposocrates + Genootschap voor Antieke Geneestkunde + Academie Antroposofische Gezondheidszorg
—————————————————————————————————————————————————————–
Uit onderzoek van Annemarie Abbing, verbonden aan Hogeschool Leiden en promovenda bij Universiteit Leiden, blijkt dat beeldende therapie een positief effect heeft op het verminderen van angstklachten bij vrouwen met een angststoornis.
Abbing (1979) heeft voor het eerst in Nederland een vergelijkend onderzoek gedaan naar de effectiviteit van beeldende therapie bij vrouwen met angstklachten. De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerde in het gerenommeerde ‘Frontiers in Psychology’
Lees het artikel online op de website.
Graag attenderen wij u op onderstaande evenementen, oproepen en publicaties op het snijvlak van filosofie en geneeskunde. Heeft u een aankondiging voor een interessante lezing, bijeenkomst, discussie, promotie, of voor het verschijnen van een interessant boek, stuur dat dan even door naar secretaris@filosofieengeneeskunde.nl zodat wij deze aankondiging kunnen delen met alle leden.
In deze VFG alert:
1) BOEK: ‘Het echte leven is hier’ van Paul Kranendonk + boodschap van de auteur
2) CONFERENTIE: Concerning Maternity Part III
3) PERSBERICHT: ‘Hersendood is een juridische afspraak’
WAT GEBEURT ER WERKELIJK ACHTER DE SCHERMEN VAN DE IC?
In een persoonlijk essay geeft VFG lid Paul Kranendonk een inkijkje in een wereld die voor de meeste mensen gelukkig verborgen blijft: de wereld van de intensive care. Paul Kranendonk werkt al jaren als verpleegkundige op de ic-afdeling. Zijn verhaal is soms schokkend, soms ontroerend, maar bovenal erg indringend. Het schept een goed beeld van hoe het is om te werken op een afdeling waar iets minder dan een op de vijf mensen komt te overlijden. Wat het liggen op de ic doet met de naasten van de patiënt, maar bovenal hoe een verpleegkundige dit ervaart. Paul Kranendonk schrijft zijn verhaal op een beschouwende en beeldende manier, die je als lezer het boek intrekt.
Hier een klein stukje over waar mijn boek ongeveer over gaat. Mochten jullie nog meer willen weten of als er verduidelijkingen nodig zijn, dan hoor ik het graag.
Het boek heeft als titel “het echte leven is hier”. Normaal associëren we zo’n titel juist met een fijn gevoel bijvoorbeeld vakantie of het naar je zin hebben. Jee zeg je dan; nou dit is toch wel even echt leven zeg. Toch hoort ook juist datgene wat je niet wilt dat je overkomt ook bij het echte leven.
In mijn boek gaat het over ervaringen op de intensive care. Een afdeling die door de meeste mensen wordt gevreesd. Als we iets niet bij het echte leven vinden horen is het wel een opname op een intensive care.
Als je wordt opgenomen op een intensive care is hoop een heel sterke emotie bij zowel de patiënt maar ook bij de familie of vrienden. Je hoopt op genezing, dat het allemaal wel mee zal vallen. Dat is lang niet altijd het geval. Een opname of ervaring met een intensive care laat grote sporen na, zowel lichamelijk en emotioneel.
Waar je ook mee wordt geconfronteerd is het gegeven dat je je zelf de vraag zal stellen “niet alles wat kan moet” een inmiddels bekende slogan van de artsenfederatie KNMG. In deze tweespalt is mijn boek geschreven. De moeilijke wisselwerking tussen het hebben van hoop en onszelf de vraag stellen; moet dit alles nu nog wel.
Wat zijn de gevolgen van de opname op een intensive care en kun je daarna weer verder met je leven? Daarin is het zoeken naar een antwoord, een antwoord wat afspeelt in de tijd. Een antwoord dat een gezamenlijk zoeken moet zijn zowel door zorgverleners als door de patiënt en zijn familie.
Ik hoop met dit boek te verduidelijken wat een intensive care inhoud zowel voor zorgverleners, patiënt en zijn naaste.
2) CONFERENTIE: Concerning Maternity Part III: Ethics, Care and Subjectivity
Ethics, Care and Subjectivity
The Concerning Maternity Network at the University of Humanistic Studies welcomes you at this international conference the 7th of May, where we will analyze and explore the lived experience of both pregnant and maternal subjectivity, as well as that of midwifery, in order to consider the question: what are pregnant and maternal subjectivities and how can maternity care attune to them adequately?
Respectful Maternity Care
An increasing number of mothers and professionals in maternity care are advocating for Respectful Maternity Care, care that integrates the voices of pregnant and birthing people to be heard and taken into account. Pregnancy, giving birth and motherhood are unique and existentially transformative experiences, that can change the way one experiences oneself, one’s body, one’s relations to others, and to the world. Being relational in their core, pregnancy and maternity pose problems to the Western view on individuality as separate and demarcated, in both an ethical and an existential perspective.
In order for Respectful Maternity Care to become a common ground in practice, two things need to be investigated on a theoretical level: 1) the potential of a new ethical framework suited specifically for the relationality at stake in maternity care; and 2) the possibility of a philosophical conception of the pregnant and maternal subject who we claim to be at the center of ‘woman-centered-care’. For who exactly is this person? What can we say about the subjectivity of carrying, birthing and taking care of a child?
Please join us to discuss these questions with writers, mothers, midwives, and academics in midwifery theory, philosophy, care-ethics, and psychosocial theory.
Het jaarcongres zal dit jaar plaatsvinden op zaterdag 9 november 2019.
Graag attenderen wij u op onderstaande evenementen, oproepen en publicaties op het snijvlak van filosofie en geneeskunde.
Heeft u een aankondiging voor een interessante lezing, bijeenkomst, discussie, promotie, of voor het verschijnen van een interessant boek, stuur dat dan even door naar secretaris@filosofieengeneeskunde.nl zodat wij deze aankondiging kunnen delen met alle leden.
In deze VFG alert:
1) BOEK: Filosofie & Geschiedenis van de Gezondheidszorg
2) LEZING: Luc Deliens over ‘Assisted dying and palliative care’ | 19-03
3) PODCAST: Medische Ethiek met Pia Dijkstra
4) SUMMERSCHOOL: What about the family?
5) OPROEP: Bijdrage Podium voor Bio-ethiek
1) BOEK: Filosofie & Geschiedenis van de Gezondheidszorg
door Toine Pieters en Guy Widdershoven
Overzicht van actuele thema’s in de zorg, steeds belicht door een filosoof en een historicus. Onmisbaar voor studenten en professionals in de gezondheidszorg.
Filosofie & geschiedenis van de gezondheidszorg biedt een overzicht van filosofische visies op en historische achtergronden van actuele ontwikkelingen in de gezondheidszorg. Met een oriëntatie op de praktijk en de toekomst.
Inhoud
De twaalf hoofdstukken zijn steeds geschreven door zowel een filosoof als een historicus. Aan de orde komen onderwerpen als:
Opzet per hoofdstuk
Naast een algemene inleiding bevat elk hoofdstuk actuele casuïstiek uit de klinische praktijk, om de relevantie van filosofische en historische inzichten te verduidelijken.
De hoofdstukken worden afgesloten met aanbevolen literatuur en toetsvragen.
2) LEZING: Luc Deliens over ‘Assisted dying and palliative care’ [Engels]
March 19th, 16:30, Huize Heyendael, Geert Grooteplein 9, followed by drinks.
Keynote lecture for the Advanced European bioethics course ‘Suffering, Death and Palliative Care’.
‘Assisted dying and palliative care: two antagonistic practices or two sides of the same coin?’
By Luc Deliens, Director of the End-of-Life Care Research Group, professor of Palliative Care Research, Free University Brussels and Ghent University
In the international debate about assisted dying, it is commonly stated that assisted dying is incompatible with palliative care. In Belgium, where euthanasia was legalized in 2002, empirical evidence can shed light on this relationship. In a context of legalized euthanasia, euthanasia and palliative care do not seem to be contradictory practices. A substantial proportion of people who make a euthanasia request are seen by palliative care services, and for a majority of these, the request is granted. The Federation for Palliative Care Flanders-Belgium strongly opposed the legalization of euthanasia before the euthanasia law was implemented in 2002, but their position has changed dramatically since then. In their latest position, they endorsed the viewpoint that euthanasia can be embedded in palliative care. In this lecture, the complex relationship between euthanasia and palliative care services will be further explored within a context of legalized euthanasia in Belgium.
Admittance is free, please register by sending an email to: Valesca Hulsman, Valesca.Hulsman@Radboudumc.nl
3) PODCAST: Medische Ethiek met Pia Dijkstra
Het is weer eens wat anders: politici die hun standpunten via podcasts aan de man brengen. Pia Dijkstra (D66) spreekt elke twee weken met een gast over een medisch-ethisch thema, waarbij de keuzevrijheid van mensen een belangrijke rol speelt. De eerste gast is journalist Henk Blanken, die zichzelf ‘correspondent dood & aftakeling’ noemt, sinds hij kampt met de ziekte van Parkinson. Hij gaat met Dijkstra in gesprek over zijn uitgesproken ideeën over euthanasie bij mensen met dementie.
Pia’s Podast is via Spotify te beluisteren.
4) SUMMERSCHOOL: What about the family? [Engels]Dear colleagues,
This coming summer I will organize a Summerschool on Family Ethics and Health Care at the University of Groningen, 12-18th of August 2019. Two years ago, the first Summerschool was evaluated by the international PhD students and Postdocs’ as ‘excellent’. This year we hope to achieve a similar result.
For more information, please consult the website. https://www.rug.nl/education/summer-winter-schools/summer_schools_2019/what_about_the_family/
We will work with the new – to be published – handbook on Family Ethics, Oxford University Press. See for more information on this publication, the website of OUP: https://global.oup.com/academic/product/what-about-the-family-9780190624880?cc=nl&lang=en&
Prof. dr Marian Verkerk
Full Professor Ethics of Care
University Medical Centre Groningen
5) OPROEP: Bijdrage Podium voor Bio-ethiek
De redactie van het Podium voor Bio-ethiek (www.NVBe.nl) nodigt u uit een bijdrage te schrijven over het thema: Het Nationaal Preventieakkoord: ethisch en bio-politiek belicht.
November 2018 lanceerde het kabinet het Nationaal Preventieakkoord – Een gezonder Nederland. Dit akkoord stelt een waslijst aan maatregelen voor op het gebied van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik. De bedoeling is dat in 2040:
‘[K]inderen en jongeren […] veel meer [zullen] bewegen in een gezonde omgeving: thuis, op de kinderopvang, op school en bij de sportvereniging, waar ze natuurlijk allemaal met de fiets naar toe gaan. En voor volwassenen gaat het ook op: minder overgewicht, obesitas en diabetes. Merkbaar gezondere mensen die overtuigend gezondere keuzes maken in een gezonde omgeving en dagelijks lopen, fietsen en sporten: de beweging naar een gezonder Nederland.
Zo zullen in 2040 kinderen de geur van tabaksrook niet meer kennen. […] En zo zullen jongeren onder de 18 jaar het normaal vinden dat ze geen alcohol drinken.’
De publieke discussie over het akkoord ging over wie er wel en niet aan tafel zat bij het opstellen, over de vraag of er voldoende aandacht is voor sociale verschillen, de vraag of de voorgestelde maatregelen wel ver genoeg gaan, en over de vraag of de voorstellen niet té ver gaan. De discussie over betutteling versus preventie lijkt echter tot een achterhoedegevecht te zijn geworden. We lijken doordrongen van het belang van gezond leven, van het idee dat voorkomen beter is dan genezen, én van het besef dat we als ‘autonome’ individuen wel wat ondersteuning van onze sociale en fysieke omgeving kunnen gebruiken om risico’s te verkleinen.
Is het preventieakkoord daarmee het summum van een instrument van bio-politiek in Foucauldiaanse zin? Met andere woorden: disciplineren we onszelf door dit akkoord (nog verder) tot gezonde burgers door ons vrijwillig te onderwerpen aan de logica van risicofactoren, en door gezond gedrag als deugdzaamheid en gezondheid als het allerbelangrijkste in het leven te zien? Wordt gezond gedrag normaal gedrag zodat mensen die roken, drinken en ongezond eten afwijkend zijn? Of betekent de toenemende aandacht in het akkoord voor omgevingsfactoren juist een afzwakking van dergelijke bio-politiek? Als er wel sprake is van toenemende bio-politiek, is dat wenselijk? Leidt ze tot stigmatisering? Reduceert ze ongezond gedrag tot een individueel probleem?
In hoeverre botsen maatregelen uit het preventie akkoord met onze autonomie en/of privacy? En hoe zorgen we ervoor dat voorgestelde maatregelen voor iedereen het gewenste effect hebben?
Uw bijdrage
Wilt u een bijdrage leveren aan het Podium voor Bio-ethiek over dergelijke vragen, stuurt u dan voor 20 maart 2019, een voorstel (max. 150 woorden) naar de themaredactie:
De deadline voor de eerste complete versie (ca. 1500 woorden) is 25 april. De deadline voor de definitieve versie is 20 mei. De themaredactie beslist of een artikel al dan niet wordt geplaatst.
Houdt u wat betreft stijl en inhoud rekening met het feit dat het Podium door een breed publiek wordt gelezen.
We hebben de VFG alerts weer nieuw leven ingeblazen. Afgelopen week werd de eerste VFG alert rondgestuurd, vol met informatie over actuele zaken op het grensvlak van filosofie en geneeskunde. Zie hieronder de aankondigingen in de VFG alert.
Heeft u een aankondiging voor een interessante lezing, bijeenkomst, discussie, promotie, of voor het verschijnen van een interessant boek, stuur dat dan even door naar secretaris@filosofieengeneeskunde.nl zodat wij deze aankondiging kunnen delen met alle leden.
In deze VFG alert:
1) Workshop on Empirical Ethics in Care
2) Aankondiging van het 7de internationale advance care planning congres
3) Nieuwe Master-track Health Humanities aan de Universiteit van Tilburg
4) Nieuw verschenen boek ‘Ethics and Attachment’
5) Vacature aan het Radboud UMC voor een onderzoeker in opleiding Moreel Beraad op de IC
6) Jaarlijkse Kolloquium ‘Humanisme, Geneeskunde en Filosofie’ in Bochum
1) Workshop on Empirical Ethics in Care
25 March 2019
Academic Medical Center (AMC) Amsterdam; 15:30-18:00
Workshop study group MEDS-NL – Medical Ethics Doctoral Students in the Netherlands
Registration deadline: 4 March 2019 (limited spaces available)
Registration: Send name, affiliation and topic of your research to marthe.smedinga@radboudumc.nl
To all PhD Students and Post-Docs in Bioethics, Medical Ethics or Philosophy of Medicine,
A workshop on Empirical Ethics in Care
By Prof. Dr. Jeannette Pols
This workshop will be the first event organised by the MEDS-NL (Medical Ethics Doctoral Students in the Netherlands) study group. We hope to establish a network of all young researchers –PhD students and interested Post-Docs- in bioethics, medical ethics and philosophy of medicine. By periodically organising events, we want to provide young researchers the opportunity get acquainted with each other’s work and to discuss research methods in the field. Please register for the event as specified above. If you cannot make it to the workshop but want to be informed about future MEDS-NL events, please also contact us.
Preliminary programme:
15:30 – 16:30 Medical ethics in the Netherlands
16:30 – 17:30 Workshop on Empirical Ethics in Care by Prof. Dr. Pols
17:30 – 18:00 Closing and drinks
Literature to prepare for the workshop and the exact meeting room will be send to all participants in due time.
We hope to see many of you there,
Marieke Bak (AMC) and Marthe Smedinga (RUMC/EMC)
2) Aankondiging van het 7de internationale advance care planning congres (ACP-I).
Het ACP-I (voorheen ACPEL) congres vindt plaats van 13 – 16 maart 2019 in Rotterdam. Tijdens het congres zullen innovatieve inzichten en onderzoeksresultaten gepresenteerd en bediscussieerd worden. Doelgroepen zijn onder meer onderzoekers, zorgverleners, ethici, juristen, beleidsmakers, en andere geïnteresseerden. We hebben sprekers uit Nederland, België, Europa, en andere delen van de wereld.
Het programma, informatie over de locatie en andere gegevens zijn te vinden op www.acpi2019.com. Je kan ons ook volgen op Twitter, @acpi2019.
3) Een nieuw Master-track ‘Health Humanities’ aan Tilburg University
Tilburg University begint in september 2019 met een nieuwe MA-track Health Humanities. Binnen dit nieuwe programma worden hedendaagse kwesties binnen de gezondheidszorg en de geneeskunde vanuit een interdisciplinair geesteswetenschappelijk perspectief benaderd en geanalyseerd. Voor meer informatie zie: https://www.tilburguniversity.edu/education/masters-programmes/health-humanities Zaterdag 6 april as. vindt er een master open dag plaats op de campus van de Tilburgse Universiteit. Hier zal deze nieuwe MA-track Health Humanities ook uitvoerig gepresenteerd worden: https://www.tilburguniversity.edu/education/masters-programmes/open-day
4) Een boekentip van ons lid Esther Spuijbroek (dank!)
5) Een vacature aan het Radboud UMC voor een onderzoeker in opleiding Moreel Beraad op de IC
Het Radboudumc afdeling Intensive Care en vakgroep ethiek van de gezondheidszorg zoeken een onderzoeker in opleiding Moreel Beraad op de IC
Als onderzoeker in opleiding ben je verantwoordelijk voor de coördinatie en uitvoering van het onderzoeksproject ‘Moreel Beraad op de IC: voortdurend leren en verbeteren’. Je werkt onder supervisie aan de verdere ontwikkeling en uitvoering van onderzoek naar de toepassing van Moreel Beraad op de IC. Je publiceert over dit onderzoek in wetenschappelijke tijdschriften, schrijft onderzoeksrapportages en rondt je opleidingstraject af met een proefschrift. Daarnaast geef je presentaties bij (wetenschappelijke) bijeenkomsten en je schrijft, samen met je begeleiders, een trainings- en opleidingsplan en houdt je aan dit plan. Je neemt actief deel aan bijeenkomsten en -activiteiten van onderzoekers binnen de IC, van het Radboudumc-team van ethici en, naar eigen inzicht, aan Radboudumc-brede activiteiten voor promovendi.
Korte informatie over het project:
De Intensive Care (IC) afdeling is een complexe werkomgeving waarin morele stress voor extra belasting zorgt. Dit project onderzoekt of en hoe moreel beraad IC-zorgverleners helpt te leren van complexe en moreel geladen casus, en zorgt voor verbeterde samenwerking tussen zorgverleners onderling, verhoogd welzijn van zorgverleners en kwaliteit van zorg. Moreel beraad functioneert hierbij als aanjager en als reflectie-instrument binnen de kwaliteitsverbetercyclus.
Dit onderzoek maakt, met kwalitatieve en kwantitatieve methoden, inzichtelijk:
Profiel
Meer informatie over deze vacature: https://www.radboudumc.nl/vacatures/65521-onderzoeker-in-opleiding-moreel-beraad-op-de-ic-voortdurend-leren-en-verbeteren
Opmerkingen en contactinformatie
We ontvangen graag naast je cv en motivatie de gegevens van twee referenten en je masterthese in pfd als bijlage bij je sollicatie.
Voor alle aanvullende vragen over de functie kun je contact opnemen met dr. Jelle Van Gurp, ethicus, afdeling IQ Healthcare Radboudumc via +31 (0)6 144 37 587 / +31 (0)24 361 63 17 of met dr. Astrid Hoedemaekers, intensivist, afdeling Intensive Care Radboudumc via (024) 361 72 73. Graag solliciteren vóór 1 maart.
6) Jaarlijks Kolloquium Humanisme, Geneeskunde en Filosofie, dit keer over Intuïtie, aan de Universiteit van Witten Anne, relatief dicht over de grens (bij Bochum). Klik hier voor het volledige programma. Via ons lid Ida-Marie Hoek (dank!).
Liebe Mitwirkende, Teilnehmer und Interessierte der Wittener Kolloquien,
wir freuen uns Ihnen mitteilen zu können, dass die Reihe der jährlichen Kolloquien zu Humanismus, Medizin und Philosophie von uns, Dr. med. Silke Schwarz und Prof. med. David Martin, fortgesetzt wird! Am Freitag den 22.3. von 10.00 Uhr bis Samstagmittag den 23. März 2019 wird das mittlerweile 8. Wittener Kolloquium stattfinden, zu dem wir Sie mit dieser Mail herzlich einladen möchten. Alle Details, sowie das ausführliche Tagungsprogramm befinden sich in dem angehängten Flyer.
Das Thema unseres diesjährigen Kolloquiums lautet:
INTUITION – ihr Wesen, ihre Formen, ihre Ausbildung als Fähigkeit für Wissenschaft und Praxis
Die Veranstaltung richtet sich an Ärzte, Psychologen, Therapeuten, Studierende und interessierte Menschen aus verschiedenen Richtungen. Weiterbildungspunkte bei der Ärztekammer, der GAÄD und eine Anerkennung als Stufu-Kurs sind beantragt.
Des Weiteren weisen wir Sie gerne darauf hin, dass die Publikation des 6.Kolloquiums „Was ist Leben?” in den nächsten Wochen auf dem Buchmarkt erscheinen wird.
Die jährlich stattfindenden Wittener Kolloquien für Humanismus, Medizin und Philosophie widmen sich der fachübergreifenden Diskussion von gesellschaftlich relevanten Grundfragen des Humanen im Kontext aktueller Entwicklungstendenzen.
Wir freuen uns auf viele Begegnungen zu dem spannenden Thema und eine rege Teilnahme.
Afgelopen zaterdag vond het jaarcongres 2018 ‘ik eet dus ik ben’ plaats in het LUMC in Leiden. We kijken terug op een geslaagde, inspirerende en interessante dag. We bedanken alle sprekers, workshopleiders en geïnteresseerden voor hun aanwezigheid!
Wij kijken uit naar het jaarcongres 2019. Hou de website in de gaten voor meer informatie.
Zaterdag 17 november in het LUMC, Leiden.
Verslag door Ingeborg Engelberts, 20 november 2018
Op een koude en droge zaterdagochtend, druppelden de deelnemers van het jaarlijkse congres van de Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde geleidelijk binnen in het LUMC. Een gemêleerd gezelschap belangstellenden vanuit verschillende disciplines, waaronder artsen, filosofen, historici, docenten en studenten geneeskunde alsmede diëtisten, nam plaats in de ruime collegezaal.
De dag begon met een bevlogen lezing van professor Michiel Korthals. 
In zijn betoog liet hij zien hoe de moderne consument steeds meer vervreemd is geraakt van wat hij eet. We hebben vaak geen idee hoe ons voedsel wordt geproduceerd of waar het vandaan komt. Het gevolg is dat de inkopers van de supermarkten, meer dan wij zelf, bepalen wat op ons bord ligt. De keuzes die hierbij gemaakt worden zijn gericht op een zo goedkoop mogelijke productie. Maar mensen beseffen niet dat voeding de verbinding onderhoudt tussen lichaam en geest. Deze verbinding wordt verwaarloosd bij onze huidige, vervreemdende, wijze van voedsel produceren en consumeren. Voedsel wordt op grote schaal geproduceerd in monoculturen. We bewegen niet meer om ons voedsel te verkrijgen en te bereiden. De sociale interactie die voortvloeit uit het zelf bereiden van een maaltijd en het gezamenlijk eten ervan, wordt afnemend benut. De hieraan gerelateerde schadelijke effecten op gezondheid en milieu zijn omvattend. Professor Korthals meent dat voedselvaardigheden wijd verspreid zouden moeten worden gepropageerd. Hij doelt hiermee op aandachtsvol en ook kritisch kiezen, bereiden en eten van voedsel. Met deze concrete aanwijzingen verwacht hij zowel het milieu, als de volksgezondheid in positieve zin te beïnvloeden. Hij meent daarom dat voedselvaardigheden belangrijke voorwaarden voor gezondheidsvaardigheden zijn.
In verschillende workshops werden vervolgens diverse aspecten van eten en voedsel belicht:
Marieke Hendriksen liet een historisch licht schijnen op smaak en smaakontwikkeling. Aan de hand van de denkbeelden van twee 17e eeuwse Nederlandse artsen, liet zij zien dat smaak en smaakbeleving aanzienlijk veranderen in de loop van de tijd. Opvallend is dat een, beargumenteerde, visie op wat gezond zou zijn, de goede smaak mede bepaalt. Omdat in de 17e eeuw, artsen meenden dat goede gezondheid afhankelijk is van een juiste verhouding tussen basisch en zuur, keurde men het nuttigen van citroenen en vis af, maar werden voedingsmiddelen zoals boter, suiker en ongezouten vlees juist als aanbevelenswaardig beoordeeld. Hendriksen liet ook zien hoe materiële omstandigheden van invloed waren op de cultuur. De droogleggingen zorgden voor voorkeur van vlees boven vis en de beschikbaarheid via de VOC van specerijen en van thee, koffie en tabak maakte die producten ook populair. Terugkijkend was thee misschien wel het eerste super food.
Eric van Laar illustreerde, aan de hand van eten, de gevolgen van de bestaande kloof tussen moderne medische technologie en zingeving. In technologische zin, is voedsel een hoeveelheid nutriënten. Een gebrek of een overmaat aan nutriënten veroorzaakt ziekte. Vanuit een natuurwetenschappelijke benadering zouden deze ziektes, relatief eenvoudig, behandeld kunnen worden door het aanbod van nutriënten te corrigeren. Een efficiënt ingericht zorgstelsel, gebaseerd op farmaceutische interventies, past goed bij deze smalle benadering. In existentiële zin heeft voedsel ook een mentale en maatschappelijke betekenis. Eten en drinken bepalen in belangrijke mate de kwaliteit van leven. Deze aspecten van voedsel zijn veel moeilijker te reguleren en vallen grotendeels buiten het bereik van markt-gestuurde gezondheidszorg. Gelukkig besteden artsen steeds meer aandacht aan existentiële aspecten van gezondheid en ziekte. De blik van de dokter verbreedt zich van een zuiver technologische behandeling naar een steeds meer context-afhankelijke benadering. Hierdoor groeit het besef dat niet alle gezondheidsproblemen beheersbaar of oplosbaar zijn. Er komt begrip voor worsteling en kwetsbaarheid.
Bart Penders hield een wijsgerige en wetenschapssociologische beschouwing over voedselhypes. Tot verbazing van menig arts, overstijgt de populariteit van menig, niet-wetenschappelijk-onderbouwde, voedselhype royaal de acceptatie van de dieetadviezen van het Nederlands voedingscentrum. Bart Penders relateert dit aan een misvatting van de aard van het wetenschappelijk bewijs. We zijn geneigd te denken dat een wetenschappelijk bewijs op objectieve wijze de situatie in de zuivere natuur beschrijft. Maar Bruno Latour heeft laten zien dat er altijd cultuur verweven zit in het wetenschappelijk bewijs. Het wetenschappelijk bewijs is niet zonder meer een weerspiegeling van de natuur, maar steeds een hybride constructie van natuur en cultuur. Dieetauteurs, en ook de marketingafdeling van Unilever, maken hiervan gebruik. Zij benutten hun overredingskracht om hun denkbeelden te realiseren. Wetenschappers zetten, tevergeefs, juist alles in het werk om deze vermenging van cultuur en natuur tegen te gaan. Zolang artsen vasthouden aan dit wetenschappelijk ideaal, zullen zij de aansluiting met de realiteit, en daarmee de publieke geloofwaardigheid, verliezen. Bart Penders adviseert wetenschappers om juist trots te zijn op hun vermogen om hybrides te construeren. Om te investeren in de kracht en kwaliteit van relaties. Dan staan voedselhypes op los zand.
Tot slot hield Phyllis ten Brok een flamboyante presentatie over de therapeutische en pedagogische kracht van het eten en drinken. Zij stelt dat als iemand kan eten en drinken, iemand zelfstandig kan wonen. Door het organiseren en nuttigen van de dagelijkse maaltijd therapeutisch in te zetten, weet zij de zorgvraag van zorgbehoevenden uit te stellen. Professionele hulpverleners hebben de neiging om zelfzorg over te nemen waardoor zorgvragers in een negatieve spiraal terecht dreigen te komen. Phyllis laat zien hoe hulpbehoevenden zowel fysiek als mentaal in beweging komen door zelf, facetten van, de maaltijd te verzorgen. Hiermee is de presentatie van Phyllis ten Brok een concrete uitwerking van de stelling van professor Michiel Korthals waar de dag mee begon: ‘Voedselvaardigheden zijn voorwaarden voor gezondheidsvaardigheden’.
De middag werd afgesloten met een levendige discussie onder leiding van Steven Dorrestijn en een samenvattend slotwoord van professor Jenny Slatman. De laatste ideeën en overwegingen konden de deelnemers uitwisselen bij een geanimeerde borrel. Hierbij is al een kiem gelegd voor het jaarcongres van volgend jaar. Er zijn reeds meerdere onderwerpen voor de volgende editie aangedragen.
Welkom op de vernieuwde website van de Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde. Met dank aan Robin Withaar (Imagined), Frederike Nijenhuis, Jimmy Hendriks en Steven Dorrestijn. Vanaf nu wordt de website beheerd door Sophie van Baalen. Voor tips en suggesties mail naar: website@filosofieengeneeskunde.nl
